Sistem dan Keperluan Pemakanan Ternakan

Ternakan Ruminan mempunyai sistem pencernaan makanan yang terdiri daripada Mulut, Esofagus, Usus kecil, Usus besar, Sekum, Rektum dan Perut. Pada perut ternakan ruminan ini terdapat 4 bahagian iaitu Rumen, Retikulum, Omasum dan Obomasum (berfungsi seperti perut biasa yang terdapat pada ternakan bukan ruminan "monogestrik". Kategori ternakan ruminan adalah lembu, kerbau, kambing dan bebiri.

Urutan proses pencernaan adalah seperti berikut :-

1. Apabila makanan berada didalam rumen dan retikulum, ia akan dicernakan oleh mikro-organisma, berjuta-juta bakteria dan protozoa jenis anaerobik akan menyerang selulosa dalam makanan bagi mendapatkan nutrien yang seterusnya digunakan untuk keperluan mikro-organisma itu sendiri. Bakteria mengeluarkan enzim selulosa bagi mencerna selulosa dan menghasilkan monosakarida. Suhu dan pH dalam rumen sesuai untuk menjalankan fermentasi. Bahan makanan berada didalam rumen selama lebih kurang 60 jam. Hasil daripada proses ini daripada proses fermentasi ini meruapkan asid-asid lemak, contohnya seperti asid asetik, propionik dan asid butirik. Asid-asid ini diserap kedalam sistem darah melalui dinding rumen dan dibawa kehati. Fementasi juga menghasilkan gas, kebanyakanya karbon dioksida ( CO2 ) dan metana dikeluarkan melaluai proses sendawa.
2. Setelah beberapa lama berada didalam retikulum dan apabila campuran makanan tadi menjadi bendalir, retikulum akan mengecut dan ini akan menggerakan campuran makanan tersebut (berserta dengan bakteria) ke bahagian Omasum iaitu bahagian ketiga perut. Omasum juga dipangil perut kitab, mengandungai lebeh kurang 100 lipatan yang permukaanya mengandungi unjuran papila.
3. Bahan bendalir terus memasuki Abomasum. Bahan makanan yang kasar akan tersangkut pada lipatan diantara papila dan disini berlaku lagi proses penceranaan. Akhir sekali semua makanan (termasuk bakteria) akan sampai ke Abomasum. Di Abomasum pencernaan dijalankan oleh enzim yang dikeluarkan oleh haiwan sendiri.

Kesimpulananya pada haiwan ruminan terdapat dua jenis pencernaan iaitu:-

• Pencernaan oleh mikro-organisma yang berlaku didalam Rumen dan Retikulum.
• Penceranaan oleh enzim yang berlaku didalam Abomasum dan usus kecil.

Manakala pada haiwan monogestrik (manusia dikategorikan sebagai monogestrik) sebahagian besar proses pencernaan dilakukan oleh enzim oleh yang demikian haiwan-haiwan tersebut tidak mampu mencerna makanan yang berserabut tinggi.

Ternakan memerlukan nutrien untuk terus hidup serta mengeluarkan hasil, nutrien yang diperlukan itu terdiri daripada Protein, Kabohidrat, Lemak, Vitamin dan Mineral disamping Air. Nutrien ini diperolehi didalam bentuk makanan, makanan dihadamkan dan diserap masuk kedalam darah untuk digunakan oleh tisu badan ternakan.

PROTEIN
Merupakan bahan organik yang mengandungi unsur-unsur nitrogen, karbon dan oksigen yang terdapat didalam semua jenis organisma.

Protein berfungsi sebagai struktur bagi sel dan tisu, penting bagi mengendalikan pelbagai proses metabolisma didalam badan organisma. Fungsi utama protein ialah untuk pembinaan tisu, iaitu untuk pertumbuhan, pengeluaran susu, telur, bulu dan pembiakan, selain fungsi-fungsi ini, protein yang dimakan dan diserap oleh haiwan digunakan untuk penggantian dan pembaikan tisu-tisu yang rosak dan lama. Tisu-tisu didalam badan haiwan sentiasa berada didalam keadaan dinamik dan berubah, tisu lama diserap dan tisu baru yang mengantikan tisu lama sentiasa dibina. Jadi proses pembinaan dan penyerapan protein sentiasa berlaku dan perlu dibekalkan dari semasa ke semasa melalui makanan.

Hasil penguraian tisu dan protein ialah sebatian-sebatian yang bernitrogen, seperti urea dan lain-lain yang perlu dibebaskan dari badan setiap hari. maka haiwan perlu memakan makanan berunsur protein untuk mengantikan protein yang hilang. Protein yang diperlukan untuk proses-proses tersebut dipanggil protein untuk keperluan asas atau saraan dan merupakan keperluan yang paling minimum setiap hari.

Protein juga diperlukan pembinaan hormon dan enzim yang penting dalam mengawal dan mengendalikan berbagai-bagai jenis proses metabolisma yang sentiasa berlaku didalam badan. Antibodi iaitu bahan pelindung utama yang menjaga haiwan daripada diserang penyakit, juga dibina daripada protein. Jika keadaan memerlukan protein juga boleh diuraikan dalam badan untuk dijadikan tenaga, Hal ini berlaku misalnya jika haiwan kekurangan karbohaidrat dalam makanan atau apabila tenaga simpanan dalam bentuk kabohidrat dan lemak telah habis digunakan. Dalam keadaan biasa haiwan tidak mengunakan protein untuk menghasilkan tenaga..

Sebenarnya kumpulan protein bagi haiwan mengambil kira keperluan asid-asid amino yang terdapat dalam protein tersebut. Ini telah terbukti didalam kajian yang menunjukan bahawa haiwan yang diberi campuran ‘asid amino perlu’ tetapi tidak diberi protein, memberikan kadar pertumbuhan yang setara dengan haiwan yang diberi makan protein.

Haiwan ruminan tidak memerlukan asid amino perlu dalam makanan kerana ikroorganisma didalam rumen berupaya mensintesis asid amino tersebut. Ruminan memperolehi asid amino dengan menceranakan sel-sel mikro-organisma

KARBOHIDRAT
Ia adalah sebatian organik yang mengandungi karbon, hidrogen dan oksigen, ianya merupakan bahan yang terbanyak sekali terdapat didalam tumbuhan-tumbuhan dan haiwan ruminan memerlukannya sebagai sumber tenaga. Tumbuhan-tumbuhan berupaya mensintesis karbohaidrat melalui klorofil didalam proses fotosintesis. Apabila haiwan memakan karbohaidrat, molekul glukos digunakan untuk menghasilkan tenaga didalam berbagai proses metabolisma. Apabila dioksidakan, glukos membebaskan CO2 dan H2O.

Sebahagian besar lemak dalam tisu disintesis daripada karbohaidrat yang berlebihan. Tetapi kandungan lemak yang ada dalam makanan boleh juga mempengaruhi jenis lemak yang dibina didalam badan. Jika asid lemak yang dihasilkan terdiri daripada asid lemak tak tepu, maka lemak yang terkumpul akan mengandungi asid lemak tak tepu. Ini akan menjadi daging kelihatan berminyak dan mudah menjadi busuk. Bahkan makanan yang boleh menghasilkan kesan-kesan ini ialah seperti jagung, hampas sawit dan hampas kekacang, terutama sekali apabila diberi pada aras yang tinggi.

LEMAK
Lemak (Lipid) dan minyak, wujud secara semula jadi pada haiwan dan tumbuh-tumbuhan. Ia Merupakan rezab atau tenaga simpanan yang berlebihan sesudah digunakan untuk keperluan asas dan pertumbuhan haiwan atau tumbuh-tumbuhan tersebut. Kandungan tenaga didalam didalam lipid 2.25 kaliganda jika dibandingkan dengan karbohidrat.

Rezab ini akan dikeluarkan dari simpanan dan digunakan apabila haiwan atau tumbuh-tumbuhan menghadapi kekurangan tenaga. Lemak didalam telur haiwan adalah untuk pertumbuhan janin semasa peringkat awal. Ternakan yang dipelihara dinegara sejuk membina tisu-tisu adipos (tisu lemak) sewaktu musim panas supaya "tenaga" ini dapat digunakan dalam musim sejuk apabila makanan sukar didapati.

Apabila merumus ransum, pastikan bahan makanan yang mengandungi lemak diberi pada aras rendah kerana aras yang terlalu tinggi menjadikan makanan mudah rosak dan cepat berbau tengit.

Sebahagian besar lemak dalam tisu disintesis daripada karbohaidrat yang berlebihan. Tetapi kandungan lemak yang ada dalam makanan boleh juga mempengaruhi jenis lemak yang dibina didalam badan. Jika asid lemak yang dihasilkan terdiri daripada asid lemak tak tepu, maka lemak yang terkumpul akan mengandungi asid lemak tak tepu. Ini akan menjadi daging kelihatan berminyak dan mudah menjadi busuk. bahkan makanan yang boleh menghasilkan kesan-kesan ini ialah seperti jagung, hampas sawit dan hampas kekacang, terutama sekali apabila diberi pada aras yang tinggi.

VITAMIN
Vitamin amat berguna untuk sistem penghadaman makanan yang baik, kesejahteraan kesihatan, pembesaran yang seimbang dan reproduktif. Ianya boleh di dapati samada di dalam serat (rumput) mahupun bakteria yang terdapat di dalam rumen. Namun begitu pada hari ini ianya amat mudah di dapati melalui ubat-ubatan yang boleh diberikan kepada ternakan secara terkawal.

MINERAL
Mineral atau galian adalah perlu untuk pembinaan tulang yang terdiri daripada kandungan kalsium dan fosforus. Ianya boleh di dapati di dalam bentuk blok jilatan (bersegi atau bulat). Kebiasaannya berwarna kemerahan. [ Pembekal ]

AIR
Air adalah mekanisma yang amat penting di dalam kehidupan haiwan. Ianya berfungsi untuk menambah dan mengekalkan cecair di dalam badan ternakan itu sendiri. Pada masa dahulu, penternak memberi minum kepada ternakan melalui bekas-bekas takungan seperti baldi dan sebagainya. Tetapi ianya mempunyai risiko terhadap pencemaran dan kotoran. Namun pada hari ini, kebanyakan penternak telah menggunakan "Water Nipple" yang berbentuk seperti kepala pili air. Ia lebih mudah dan selamat daripada pencemaran dan kotoran.